"Thuyền trăng" của Hồ Thế Hà

Đăng lúc: Thứ tư - 11/12/2013 09:17
Hồ Thế Hà là tác giả của 4 tập thơ: Khoảnh khắc (1990), Nghìn trùng (1991), Xác thu (1996) và Thuyền trăng (2013). Ông là giảng viên Trường Đại học Khoa học Huế. Cả trên bục giảng lẫn ngoài đời, Hồ Thế Hà là người rất say thơ. Thơ, với Hồ Thế Hà, như một tôn giáo thẩm mỹ. Hồ Thế Hà có thể ngồi cả ngày để đọc thơ, nói về thơ mà không biết chán. Nghe ông đọc, người ta khó lòng mà dứt ra cho được.

Ông chủ yếu đọc thơ người, ít đọc thơ mình. Nhưng khi nghe Hồ Thế Hà đọc những bài thơ tâm huyết của mình, thì tôi nhớ đến cái cách mà người ta gọi thân mật: Ồ thế à! Thơ Hồ Thế Hà cũng bất ngờ như cái cách người ta thân thiết nhại âm họ và tên ông vậy.

Trong lời tựa tập thơ Khoảnh khắc (1990),nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo đã nhận xét: “Hồ Thế Hà là người trai đắm đuối mà nhút nhát trong các cuộc tình và bởi vậy, thơ, chính là phương tiện để anh giãi bày chính xác và bạo dạn những mê đắm thật sự của mình. Đấy là sự thức nhận sau mỗi lần thất vọng; và rốt cuộc, người thơ thường đau buồn tự trách mình ngu ngơ, vụng dại”. Và cái cõi tình “ngu ngơ, vụng dại” ấy trong thơ Hồ Thế Hà thường được ông đẩy lên đến tầm vũ trụ:

Bốn chiều không gian khép lại

Lạc giữa màn đen hai ngôi sao xa

Trôi trong bồng bềnh hư ảo

Thành chiếc thuyền trăng neo giữa thiên hà

 

Bỗng hiện ra hai bóng trắng

Nhấp nhô như những thiên thần

Và một đóa hồng dịu êm mở cánh

Thuyền trăng thành thuyền ái ân

(Thuyền trăng)

Chẳng biết vì lý do gì mà trăng luôn là hình tượng đầy ám ảnh với các nhà thơ Bình Định. Trăng trong thơ Hàn Mặc Tử vừa kỳ dị lại vừa gần gũi. Trăng của Bích Khê thì rực rỡ và sang trọng. Trong thơ Yến Lan, trăng lại mơ màng và có màu sắc ma mị, Liêu Trai. Ma quái nhất là hình ảnh trăng trong cõi “Điêu tàn” mà Chế Lan Viên đã vẽ ra trong “niềm kinh dị”. Với Hồ Thế Hà, trăng cũng mang vẻ đẹp kỳ ảo nhưng nó đã gần gũi hơn, hiện sinh hơn. Trăng trở thành phương tiện chuyên chở tình ái: “Thuyền trăng thành thuyền ái ân”. Trăng trong thơ Hồ Thế Hà nhẹ nhàng và bảng lảng, trăng hao gầy, trăng khuyết... với các trạng thái nhớ thương, chứ không đớn đau như trăng của các nhà thơ thuộc Trường thơ Loạn Bình Định. Viết về tình yêu, Hồ Thế Hà đã sáng tạo ra những hình tượng thơ như: nụ yêu, nụ nhớ, biển tình yêu, thuyền ái ân:

Tặng nhau nụ nhớ làm gì

Hoa tròn búp đợi còn chi đêm dài

Người đi lạc hút hình hài

Mơ tàn canh mộng ra ngoài tàn canh

(Nến tình)

Có chỗ Hồ Thế Hà như một họa sĩ chuyên vẽ ký họa, chỉ cần vài nét phác là có được một chân dung:

Sự rung cảm nào như định mệnh

Cho ông thành nhà thơ áo nâu guốc mộc

Hát ca một đời chưa hết khát khao

 

Ông viết trên giấy có kẻ dòng niềm vui, nỗi đau

Dù tình ca, du ca, bi ca hay hùng ca cũng thế

Một niềm tin da diết con người…

(Cảm thức Phùng Quán)
 


Bìa "thuyền trăng"


Hồ Thế Hà tìm được tiếng nói tri âm với tác giả “điêu tàn”:

Ông tồn tại và ra đi như chính đời ông

Sống. Và viết. Và tư duy, sáng tạo

Chỉ có vậy mà một đời giông bão

Cái còn lại là mùa, là vĩnh cửu thi ca

(Ngẫu cảm Chế Lan Viên)

Rồi có lúc lại xót xa cho Hồ Xuân Hương:“Nhớ người thuở ấy Lưu hương ký/ Tìm đến Tây Hồ tôi hỏi trăng/ Đáy nước thẹn thò đêm tái mặt/ Đoạn trường sao nỡ mấy trăm năm!” (Hồ Xuân Hương).

Ở một chỗ khác, ông cũng chạm đến cái làm nên hồn cốt Trịnh Công Sơn:

Người du ca qua không gian thời gian

Người ru mưa xám hạ trắng mây hồng

Bốn mùa mê lộ còn tìm cố nhân

Cho ai ngồi khóc tình buồn mênh mông

Thiên thai, Địa đàng giờ đã hư không!

(Cảm thức Trịnh Công Sơn)

Với Whitman, cũng không ngoại lệ, tác giả tìm thấy tư tưởng triết mỹ sâu xa của một nhà thơ vĩ đại từ hình tượng cỏ nhân bản, vĩnh hằng cần cho con người hơn là cần cho chính bản thân lá cỏ:

Có gì đâu! Chỉ vì ông biết khóc

Biết quỳ trước thiêng liêng lá cỏ nguyện cầu

Cho trái đất mãi màu xanh huyền thoại

Tình yêu nào cũng từ cỏ sinh sôi!

(Gửi Whitman - Lá cỏ)

“Lá cỏ” đã làm nên một Whitman. Và lá cỏ cũng hết sức gần gũi với Hồ Thế Hà như những ám ảnh tuổi thơ:

Ta ra đi từ một triền sông

Có còn nhớ bài ca con dế nhỏ

Là tuổi thơ ta thân trần, tóc đỏ

Những cơn mơ cỏ mượt chỗ ta nằm

(Với cỏ)

Phải chăng điểm tương đồng này đã thu hẹp khoảng cách thơ ca của hai tâm hồn đồng điệu?

Thơ Hồ Thế Hà thể hiện nhiều cảm nghiệm về thời gian: “Tờ lịch mang vác số phận mình/ Mỗi ngày một đầy - vơi/ Mỗi ngày một buồn - vui/ Mỗi ngày một được - mất/ Tờ lịch rơi vô thức chính mình!”. Tờ lịch đánh mất mình trong vô thức, hay con người đánh mất mình, đánh mất thời gian mà không hề hay biết? Con người mảnh vỡ, thế giới mảnh vỡ là những hình ảnh thường thấy trong thơ Hồ Thế Hà. Từ đó, nhà thơ khao khát một sự hoàn nguyên tròn đầy. Cái thế giới hoàn nguyên tròn đầy trong tình yêu thương, mơ ước:

Những mảnh vỡ thiên thạch

Những mảnh vỡ vũ trụ

Những mảnh vỡ tâm trạng

Những mảnh vỡ ký ức

Sao con người không nhặt và ghép thành trái tim?

(Những mảnh vỡ)

Thế-giới-mảnh-vỡ trong thơ Hồ Thế Hà đẩy chủ thể trữ tình vào nhiều trạng thái khác nhau.Đó là sự đồng cảm mộng mơ:

Ta đi trong lá, tìm trong mộng

Thơm thảo mùa hương ngát Tây Hồ

Đào Nguyên gặp chốn Thiên Thai cũ

Người xưa tương ngộ bến trăng mơ!

(Bến trăng mơ)

Đó là sự phân thân trong khát vọng:

Lại dìu em trong vòng tay chiêm bao

Hoa sữa nồng nàn hôn tôi bằng hương

Hồ Tây ảo huyền ôm tôi bằng đêm

Tình yêu muộn phiền có tôi bằng em

(Phân thân)

Và tiếp đến là sự hoài nghi, dẫn đến cảm thức phản biện những hiện hữu song trùng ý nghĩa và tồn tại đối lập:

Vậy mà biển chiếm đến ba phần tư trái đất

Để làm chi hay chỉ để mênh mông

Nếu không có con người tặng cho tư cách biển

Thì dù đại dương vẫn mãi mãi thiếu linh hồn.

(Phản biện biển)

Từ phản biện thế giới hiện tượng, nhà thơ quay sang phản biện chính mình để rồi lạc vào mê hồn trận của những câu hỏi treo trước mặt. Những câu hỏi chưa có câu trả lời:

Không thể áp trái tim mình trên mặt biển

Khi biển không một giây phút bình yên

Không thể áp vành tai mình trên mặt đất

Khi mặt đất hỗn tạp những tiếng động

 

Tôi đành áp nỗi thao thức vào giấc mơ

Trong mơ bật lên thành tiếng

Tiếng của vô thức hiện về

Nghe như chính âm thanh của mình

Từ tiền kiếp, từ cõi vô minh

(Những câu hỏi)

Nhà thơ Nguyễn KhắcThạch có lý khi cho rằng: “Có thể nói Thuyền trăng là sự quyến niệm cảm xúc tha nhân và là sự phóng chiếu tâm hồn của chủ thể sáng tạo. Nơi ấy, trong trường năng lượng của nó cũng hư ảo đơn thầm như trong lòng giếng, ôm bóng trăng mà cứ ngỡ là trăng” (Lời bạt). Trạng thái nửa hư nửa thực được đẩy đến chỗ miêm viễn nhất ở cõi hư vô:

Bỗng vụt hiện niềm thiên lương vụt sáng

Phải giấc mơ nâng cánh giấc mơ

Ta lênh đênh trong sáu bề khải ngộ

Vừa tỉnh cơn mơ hồn đã hư vô!

(Hư vô)

Đến đây, tư duy lý tính của nhà khoa học Hồ Thế Hà đã phải nhường chỗ cho tư duy hình tượng của nhà thơ đa cảm và bất ổn:

Rồi sẽ một ngày Hà Nội ơi day dứt

Em đã xa tôi đã dại khờ

Tôi lỡ đánh rơi vầng trăng vào đáy nước

Để bây giờ mắc nợ với bơ vơ

(Mắc nợ)

Cái mặc cảm mắc nợ với bơ vơ của nhà thơ do lỡ đánh rơi vầng trăng vào đáy nước là hết sức mơ hồ, khó giải thoát. Phương cách tốt nhất lúc này là chờ cuộc đời cứu rỗi mà thôi: “Tôi muốn tìm lại gương mặt mình vô ưu/ Nhưng đã trễ rồi/ Những nếp nhăn không thể là chứng chỉ để tôitự lừa dối mình/ Rằng tôi đã sống bình thản và nhẫn nại/ Nhất quyết là không phải/ Bởi vì những giấy thông hành đã hết hạn vượt biênqua miền giả dối/ Tôi đành làm người lặng im/ Chờ ân huệ cuộc đời cứu rỗi!” (Cứu rỗi).

Thơ Hồ Thế Hà ít lên gân, cầu kỳ làm duyên làm dáng mà lắm dư ba. Đúng như nhận định của Đỗ Lai Thúy: “Một giọng điệu thơ như thủ thỉ với chính mình, một ngôn ngữ thơ chỉ một chữ mà nhiều bóng chữ (bóng sáng, bóng sẫm và cả bóng thức), một ngữ nghĩa không tầng mà đa tầng… Tất cả tạo nên một thi- cách- Hồ- Thế- Hà, vừa quyến rũ vừa gây ngạc nhiên: Ồ thế à!”.

 

-----------------------------

(Đọc tập thơ Thuyền trăng, NXB Văn học, 2013 của Hồ Thế Hà)

Phạm Học
(Theo Văn học quê nhà)
Chia sẻ: Google Bookmarks Yahoo Bookmarks Đăng lên ZingMe Đăng lên Linkhay Đăng lên TagVn Bookmarks lêb baibu
Đánh giá bài viết
Tổng số điểm của bài viết là: 0 trong 0 đánh giá
Click để đánh giá bài viết
 

Thăm dò ý kiến

Đánh giá của bạn về phiên bản mới này?

Tuyệt vời

Tốt

Trung bình

Bình thường

Rất tệ

Bộ đếm

  • Đang truy cập: 67
  • Khách viếng thăm: 64
  • Máy chủ tìm kiếm: 3
  • Hôm nay: 11100
  • Tháng hiện tại: 1462545
  • Tổng lượt truy cập: 45429778