Tại căn nhà nhỏ tọa lạc đường Nguyễn Phúc Nguyên Q.3, TP.HCM, nơi mà tôi cũng như nhiều sinh viên trẻ khác không chỉ có cơ hội diện kiến người giữ 3 kỷ lục Guiness Việt Nam mà còn được tận mắt chứng kiến bút tích của hàng trăm nhà thơ, nhà văn của Việt Nam và tiếp cận với kho tàng tư liệu quí hiếm từ hàng ngàn bài báo được sưu tầm theo chủ đề. Đó là bộ sưu tập tài liệu báo lớn nhất Việt Nam của nhà báo Trần Thanh Phương.

700 bút tích nhà văn Việt Nam

Ông được Trung tâm Sách Kỷ lục Việt Nam xác lập 3 Kỷ lục: Người có bộ sưu tầm bài báo nhiều nhất Việt Nam, Người có quyển sách sưu tập các bài báo có kích thước lớn nhất Việt Nam, Người có bộ sưu tập chân dung và bút tích Nhà văn Việt Nam nhiều nhất Việt Nam.

Đến với ngôi nhà nhỏ ấy, bạn được nhìn ngắm bút tích, chữ kí của những nhà văn nhà thơ tên tuổi một thời: ông vua thơ tình Xuân Diệu, Nguyễn Bính, Huy Cận… cho đến những nhà văn: Ngô Tất Tố, Nguyễn Tuân, Nguyễn Quang Sáng…Quá trình xin bút tích, chữ kí của họ thì gian nan vô cùng, ngày ấy, không có Intrernet, điện thoại, ông toàn viết thư bằng tay để gửi đến nhà văn, nhà thơ xin bút tích hoặc thậm chí đến tận nơi để “xin chữ”. Người dễ tính thì không nói gì chứ khó tính thì… như nhà thơ Huy Cận nhất quyết không cho vì nghi ngờ mục đích xin chữ của ông. Huy Cận đã từng bảo ông: “Muốn tìm hiểu tác giả thì cứ tìm tác phẩm đọc cần gì xin chữ”. Sau này, khi biết được ý nghĩa việc “xin chữ” của ông nhà thơ Huy Cận đã tặng ông câu thơ “Thân tặng anh Trần Thanh Phương, nhà văn có tấm lòng ưu ái với các nhà văn”.

Hành trình ‘xin chữ” của ông bắt đầu từ sự tò mò của thuở bé “Không biết nét chữ của những nhà thơ nhà văn sẽ như thế nào nhỉ? Và cơ duyên đưa ông đến với nghề báo, một nghề đi nhiều, biết đây biết đó là cơ hội để ông được tiếp xúc với nhiều nhà thơ, nhà văn. Mỗi ngày, vợ chồng ông kiên trì, tỉ mẫn viết từng bức thư gửi đến họ và giờ ông đã có hơn 700 bút tích chữ kí của nhà văn. Đối với ông “nét chữ nét người” nên ông rất quí và muốn lưu lại bút tích một thời để cho thế hệ trẻ sau này còn nhớ đến.

Tuổi đã ngoài 70 những ông vẫn cần mẫn góp nhặt tư liệu cho đời

Nhà báo Trần Thanh Phương chia sẻ: “Mỗi bạn trẻ cũng có thể sở hữu riêng cho mình một bộ sưu tầm mà các bạn yêu thích và đam mê; chẳng hạn như bạn có thể sưu tập ảnh bìa các số phát hành của báo Mực Tím hoặc sưu tầm những nhân vật đã từng xuất hiện trên báo Mực Tím…chỉ cần khoảng 5 đến 6 năm thôi bạn sẽ có một gia tài sưu tầm khổng lồ và biết đâu đấy một ngày nọ báo Mực Tím sẽ trao thưởng cho ai có bộ sưu tập báo nhiều nhất thì sao?...Hãy tạo thói quen sưu tầm mỗi ngày, mỗi tuần, sưu tầm bất cứ thứ gì bạn thích miễn là bạn có đam mê. Hoặc thói quen ghi lại nhật kí mỗi ngày cũng là tài liệu quí, mỗi ngày mỗi ít cứ ghi lại những vui buồn, thất bại, những bài học cuộc sống. Sau này, đọc lại bạn có kho nhật kí tâm hồn cho riêng mình và cũng biết đâu đấy bạn có thể xuất bản nhật kí của mình như chị Đặng Thùy Trâm thì sao…Mỗi ngày, mỗi ngày một ít tích góp chúng ta sẽ có thật nhiều kiến thức và tư liệu”.

Ngôi nhà tư liệu

Ngôi nhà nhỏ đơn sơ, giản dị nhưng lại giàu có về tài liệu nên nơi đây luôn tấp nập người đến tìm tư liệu; họ là nhà giáo, nhà báo, nhà nghiên cứu, sinh viên…. và nhiều bạn trẻ đến để nghe người nhà báo già, tuổi đã ngoài 70 chia sẻ những chiêm nghiệm về cuộc sống.

Hiện tại, ngôi nhà nhỏ ấy, đang cất giữ hàng triệu bài báo viết về Văn hóa nghệ thuật, chân dung nhân vật, danh nhân đất nước mà vợ chồng nhà báo Thanh phương đã cần mẫn sưu tầm suốt 40 chục năm qua. Ngoài ra, ông còn sưu tập theo các chuyên đề lớn như: Bác Hồ của chúng ta (5 tập); sân khấu cải lương và nghệ sĩ cải lương (3 tập); nhà văn nước ta (6 tập); nhạc sĩ và ca sĩ (7 tập); mỹ thuật, hội họa (3 tập); cổ vật (2 tập); chuyên án Năm Cam (3 tập); sự kiện khủng bố ngày 11-9; sập cầu Cần Thơ; ca mổ song sinh Việt-Đức… và hơn 1000 bài báo mà ông từng viết. Riêng quyển “Đất nước tôi” được chia thành 4 phần: Danh lam thắng cảnh - di tích lịch sử - văn hóa; phong tục - lễ hội; ẩm thực; trang phục và được dán trên khổ giấy rộng 80cm, dài 120cm, nặng 87kg, bao gồm hơn 1 vạn bài báo xuất bản trong nước từ năm 1975 đến năm 2007.

Quyển sách sưu tập các bài báo có kích thước lớn nhất Việt Nam - ảnh: tư liệu internet

Theo nhà báo Trần Thanh Phương, khi ông bà qua đời sẽ tặng lại toàn bộ số tài liệu trên cho thư viện Tổng hợp TP.HCM cho tất cả các thế hệ sau có thể tiếp cận với kho tài liệu này. Nhà báo Huỳnh Dũng Nhân khi viết phóng sự liên quan đến vụ án Năm Cam khi thiếu tư liệu, điều đầu tiên mà ông nghĩ đến đó là “ngôi nhà tài liệu” của nhà báo Thanh Phương.

Nhiều bạn trẻ quan niệm, thời công nghệ thông tin phát triển thì cần gì phải sưu tầm nhưng nhà báo Thanh Phương cho biết “Thế hệ trẻ ngày nay, cần phải biết sưu tầm và lưu trữ tư liệu của riêng mình, đến một lúc nào đấy bạn sẽ cần đến nó và thấu hiểu được giá trị mà nó mang lại cho bạn, không phải lúc nào lên google cũng có đâu nhé!”

Kết lại bài viết tôi muốn mượn câu nói lúc sinh thời của nhà thơ Chế Lan Viên “Trên đời này, tôi thích nhất là hai loại người, người có tài và người có tài liệu. Phương có tài hay không tôi chưa biết, nhưng chắc chắn Phương có tài liệu”.

Trước khi viết bài này, tôi đã được nhà báo Trần Thanh Phương cho đọc 4 tập sưu tầm những bài viết về nhà báo Trần Thanh Phương. Tôi một phóng viên còn trẻ về tay nghề đã rất bâng khuâng, lo lắng khi thể hiện bài viết của mình trước một đàn anh làm báo gạo cội. Nhưng tôi đã đến, được trực tiếp gặp ông và lắng nghe những câu chuyện rất thực, dù bài biết còn thiếu sót nhiều nhưng tôi đã rút ra cho mình không ít những bài học quí giá cho cuộc sống này từ nhà báo Trần Thanh Phương.