Thế nhưng cái đẹp của Tô Ngọc Vân là cái đẹp điệu đàng, kiểu cách, xa lạ với người xem. Ngược lại, Dương Bích Liên không những thể hiện được tâm hồn mà còn vẽ được cái duyên của người phụ nữ - vốn là cái khó vẽ nhất, mơ hồ nhất. Các cô gái trong tranh Dương Bích Liên đẹp và có nữ tính đúng nghĩa: dịu dàng, thuỳ mị, đằm thắm và rất Việt Nam. Tranh của ông thường đặc tả chi tiết (chủ yếu là ánh mắt). Nằm trong nhóm “tứ kiệt” thứ hai của nền mỹ thuật Việt Nam thập niên 1970, 1980 hế kỷ XX: Sáng (Nguyễn Sáng) - Nghiêm (Nguyễn Tư Nghiêm)- Liên (Dương Bích Liên) - Phái (bùi Xuân Phái), Dương Bích Liên là một tài năng đặc biệt.

Nghệ thuật của ông tinh tế nhất quán trong bút pháp tả thực nhưng cũng lãng mạn, bay bổng. Tranh của ông có hồn, có suy tư sâu lắng, đầy trăn trở và khát vọng hướng tới một vẻ đẹp chân chính. Dương Bích Liên là một nghệ sĩ tài năng, uyên bác, có đời sống nội tâm phong phú và là một trong những hoạ sĩ hàng đầu của hội hoạ Việt Nam- hiện đại được lịch sử vinh danh. Ông sinh ngày 17 tháng 7 năm 1924 tại Hà Nội, trong một gia đình quan lại.

Những tưởng rồi Dương Bích Liên sẽ theo hoạn lộ nào ngờ, tiềm ẩn bên trong tâm hồn cậu ấm con quan là một tình yêu nghệ thuật cháy bỏng như thể đó là hơi thở, máu thịt, để rồi năm 1944, cậu thi đỗ vào Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương khoá XVIII. Từ đó, chúng ta có Dương Bích Liên, một con người có tâm hồn nhiều trăn trở và những rung động tinh tế. Có thể kể những tác phẩm nổi tiếng làm nên tên tuổi Dương Bích Liên như Chiều vàng (sơn mài) diễn tả phong cảnh buổi chiều với những ánh nắng vàng lộng lẫy, cảnh vật như được dát vàng dưới nét cọ Dương Bích Liên…, giải nhất Triển lãm mỹ thuật toàn quốc năm 1980, hiện được lưu trữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam; Đi học đêm (sơn dầu); Mùa gặt (sơn mài); Hào (sơn dầu)...

Nhưng thực ra, vẽ chân dung thiếu nữ mới là sở trường của Dương Bích Liên bởi trên hết và trước hết, Dương Bích Liên là nghệ sĩ thuần tuý ngợi ca vẻ đẹp trinh nguyên, trong sáng. Qua nét cọ của ông, người ta nhận ra tâm hồn và cốt cách người phụ nữ Việt Nam cái mà không phải hoạ sĩ nào cũng thể hiện được. Thiếu nữ trong tranh Dương Bích Liên không có vẻ sắc sảo lộng lẫy, kiêu sa nhưng luôn có tố chất riêng: không hào nhoáng và không khoe sắc vì cái sắc càng kín đáo và không tự khoe mình là cái sắc có sức thu hút mãnh liệt?

Điều đó thể hiện cách thế phản ảnh cái đẹp qua lăng kính của người nghệ sĩ: không thích cái đẹp rực rỡ bên ngoài mà yêu quí cái duyên lặng thầm bên trong. Bức Tuyết Mai (sơn dầu) nền nã với gam màu trầm sáng, rất cổ điển mà cũng rất hiện đại, làm nổi bật hình ảnh người thiếu nữ với vẻ đẹp tự nhiên, bình dị, thanh nhã, kín đáo, không kiểu cách. Đôi mắt to, đen thoáng chút ưu tư dịu dàng. Bàn tay mềm như dải lụa vời vợi, chất chứa bao nỗi niềm. Bức tranh gây một ấn tượng mạnh mẽ và lắng đọng.

Nghệ thuật của Dương Bích Liên sang trọng, đậm chất trữ tình của người nghệ sĩ uyên bác, tài hoa dám xả thân cho nghệ thuật với một ý chí mạnh mẽ khác thường, một tinh thần bất phục sự vây hãm, ức chế của ngoại cảnh. Điều này đồng nghĩa với việc chấp nhận một lối sống cô độc, lập dị, khác đại. Dương Bích Liên là mẫu nghệ sĩ khác thường đó: “Đời không hiểu tôi và tôi cũng không hiểu đời vì thế nên tôi xin thu mình nhỏ lại” là cách thế Dương Bích Liên chọn để bước qua những hơn thiệt, thị phi, ngộ nhận. Thay vì lập ngôn, ông im lặng, chọn tiếng nói của hình khối và màu sắc để xoa dịu nỗi đau trong trái tim người nghệ sĩ.

Nhưng hình và sắc cũng không cứu nổi Dương Bích Liên thoát khỏi nghiệp của một nghệ sĩ cô đơn vì cô đơn vốn là cội nguồn của sáng tạo. Ở bức Mùa thu và thiếu nữ (sơn mài), cách phối màu rất tinh tế, màu tím đặt trên màu vàng làm màu vàng sáng lên. Đặc điểm của sơn mài là màu vàng và màu đỏ, thậm chí màu đỏ sậm là gam màu chủ đạo. Tuy nhiên do ông không đặc tả nhân vật nên người xem vẫn cảm thấy bức tranh dường như chưa hoàn chỉnh.

Tác phẩm của Dương Bích Liên có hình hài, diện mạo rất riêng. Người nào ra người đó mà lại khác nhau. Ông thích chọn người có nội tâm, với cái nhìn thu vào. Các phu nữ trong tranh Dương Bích Liên biết nói bằng mắt và thể hiện giá trị của mình: kín đáo, dung dị và trí thức. Sang mà không lòe loẹt. Đẹp mà không lẳng lơ. Trong bức Thiếu nữ và hoa cúc trắng (bột màu), đôi mắt trong sáng mở to. Hình khối lớn tạo hình đơn giản nhưng dứt khoát, chững chạc làm người thưởng ngoạn thấy dịu nhẹ và đáng yêu. Dương Bích Liên cho ta cả cái Đẹp lẫn cái Thiện.

Thế giới, nghệ thuật của Dương Bích Liên đầy biểu cảm, tinh tế mà dứt khoát, dữ dội, đầy trăn trở của định mệnh. Ở bức Thiếu phụ (sơn dầu), đường nét và màu sắc đều đạt. Dương Bích Liên dùng màu bong nhưng không làm người xem loá mắt mà thể hiện một tiếng nói trữ tình sâu thẳm. Người xem thấy được tâm hồn và có sự giao cảm với nhân vật.

Không hiểu do thiếu nguyên liệu hay vì một lý do nào khác mà người thưởng ngoạn có cảm giác Dương Bích Liên chưa tinh tế trong việc sử dụng chất liệu sơn dầu, có nhiều bức rất giống tranh bột màu hoặc màu nước, dường như ông ít quan tâm đến phông (nền), xử lý nền chưa đẹp, chưa tôn nhân vật lên. Hơn nữa, ông chỉ vẽ chân dung nên không có tình huống để nhân vật bộc lộ tính cách trong tình huống điển hình như hạnh phúc, khổ đau… Nét vẽ còn lệ thuộc nhiều vào nguyên mẫu, ít sáng tạo.

Người nghệ sĩ đến với nghệ thuật là để thoả mãn khát vọng sáng tạo. Do đó, dù phải trải qua biến cố của thời đại, trước sau Dương Bích Liên vẫn thuần tuý là một nghệ sĩ, một nhân cách lớn đã để lại cho đời những tác phẩm xuất sắc, một “sắc vàng lặng lẽ” góp phần tôn vinh nền mỹ thuật Việt Nam. Ông qua đời ngày 12 tháng 12 năm 1988. Ông được mọi người ghi nhận và tôn vinh những đóng góp xuất sắc của ông cho nền nghệ thuật tạo hình của nước nhà