Khoảng trống phía sau thầy Khê
- Thứ sáu - 24/07/2009 13:45
- |In ra
- |Đóng cửa sổ này
GS.TS Trần Văn Khê hát lại những bài nhạc tài tử trên dòng sông quê nhà. Ảnh: Duy Anh
Đó chính là nơi sau khi mồ côi cha mẹ (mẹ là bí thư đầu tiên của chi bộ Đảng đầu tiên ở Vĩnh Kim, hi sinh), ông đã sống với cô Ba, cậu Năm... - những người bà con ruột thịt rất giỏi về đờn ca tài tử. Nhờ vậy từ 6 tuổi, ông đã chơi đàn kìm rất hay, được đề nghị ra Mỹ Tho “đấu xảo” ở một hội chợ nhưng gia đình không cho, sợ ông sớm sinh thói kiêu căng.
Trước mộ phần cha mẹ ở nhà thờ họ Nguyễn Tri (họ mẹ của ông, từ một nhánh của tổng đốc Nguyễn Tri Phương), thầy Khê rưng rưng nhớ lại thuở ấu thời. Trưởng thành trong một dòng họ hai bên nội ngoại nổi tiếng khắp vùng về ca nhạc tài tử (ông cố là Trần Quang Thụ, một nhạc sĩ cung đình Huế), thậm chí có gánh hát riêng là Đồng Nữ Ban, thầy Khê vẫn còn nhớ như in những bài ca, tuồng tích được viết riêng cho gánh hát này ngày xưa. Ông hào hứng ngồi hát cho con cháu nghe một bài Kim tiền trong vở Giọt lệ chung tình của ông cậu Nguyễn Tri Khương viết cho tiểu đồng, bị cà lăm mà vẫn đúng nhịp làm mọi người cười ngất.
Rồi trên thuyền xuôi dòng Sầm Giang về hướng Rạch Gầm như cách nay 69 năm (1940) ông đã tổ chức một chuyến du ngoạn trên sông nghe nhạc tài tử cho hai nhà thơ Xuân Diệu (lúc đó đang làm việc ở Sở Thương chánh Mỹ Tho) và Huy Cận, thầy Khê nhắc lại thuộc lòng bài thơ Xuân Diệu tặng ông:
Hỡi lòng ta nhớ Vĩnh Kim
Vầng trăng Chợ Giữa cái đêm buông thuyền
Rì rào dừa nước hai bên
Dòng sông mát lạnh ấm hiền lòng sông
Chúng ta trẻ lắm cùng chung
Say thơ mê nhạc đắm cùng thiên nhiên
Ấy đêm nhạc trỗi trên thuyền
Tiếng ca tài tử tiếng huyền tài năng...
Và thầy còn nhớ luôn câu hò mà người lái đò trêu chọc một cô gái trên bờ mở cửa đứng nhìn theo:
Hò ơ... Gió đưa con buồn ngủ lên bờ
Mùng ai có rộng cho tôi ngủ nhờ một đêm...
Thật khó hình dung bộ nhớ siêu đẳng của người thầy nay sắp bước qua tuổi 89 (sinh 24-7-1921). Ông thuộc lòng hầu như tất cả sự kiện đã đến với đời mình, đặc biệt những gì về đời sống âm nhạc dân tộc, máu thịt của ông từ thuở nằm nôi...
Trên con đường làng mát rượi với hai hàng cây hai bên, một ông già 88 tuổi đơn độc tự lăn chiếc xe lăn đi về phía trước. Tấm lưng ông xa dần, khoảng trống phía sau ngày càng dài ra...
Đạo diễn hài lòng hô “Cắt!”, chấm dứt ngày làm việc thứ hai của đoàn làm phim ở Vĩnh Kim. Cảnh quay này dự định đưa vào đoạn kết của bộ phim. Càng làm việc với thầy Khê, càng kính nể sự uyên bác của ông (ba bằng tiến sĩ, lưu loát nhiều ngoại ngữ, đã đi qua 68 nước dự hàng trăm cuộc hội thảo về âm nhạc truyền thống thế giới...), những người làm phim càng thêm e ngại dù biết thầy rất nhiệt tình truyền vốn cho lớp học trò đi sau: sẽ khó tìm được ai nối bước sau ông. Một khoảng trống sẽ rất lớn và hầu như không thể bù đắp.
Trước mộ phần cha mẹ ở nhà thờ họ Nguyễn Tri (họ mẹ của ông, từ một nhánh của tổng đốc Nguyễn Tri Phương), thầy Khê rưng rưng nhớ lại thuở ấu thời. Trưởng thành trong một dòng họ hai bên nội ngoại nổi tiếng khắp vùng về ca nhạc tài tử (ông cố là Trần Quang Thụ, một nhạc sĩ cung đình Huế), thậm chí có gánh hát riêng là Đồng Nữ Ban, thầy Khê vẫn còn nhớ như in những bài ca, tuồng tích được viết riêng cho gánh hát này ngày xưa. Ông hào hứng ngồi hát cho con cháu nghe một bài Kim tiền trong vở Giọt lệ chung tình của ông cậu Nguyễn Tri Khương viết cho tiểu đồng, bị cà lăm mà vẫn đúng nhịp làm mọi người cười ngất.
Rồi trên thuyền xuôi dòng Sầm Giang về hướng Rạch Gầm như cách nay 69 năm (1940) ông đã tổ chức một chuyến du ngoạn trên sông nghe nhạc tài tử cho hai nhà thơ Xuân Diệu (lúc đó đang làm việc ở Sở Thương chánh Mỹ Tho) và Huy Cận, thầy Khê nhắc lại thuộc lòng bài thơ Xuân Diệu tặng ông:
Hỡi lòng ta nhớ Vĩnh Kim
Vầng trăng Chợ Giữa cái đêm buông thuyền
Rì rào dừa nước hai bên
Dòng sông mát lạnh ấm hiền lòng sông
Chúng ta trẻ lắm cùng chung
Say thơ mê nhạc đắm cùng thiên nhiên
Ấy đêm nhạc trỗi trên thuyền
Tiếng ca tài tử tiếng huyền tài năng...
Và thầy còn nhớ luôn câu hò mà người lái đò trêu chọc một cô gái trên bờ mở cửa đứng nhìn theo:
Hò ơ... Gió đưa con buồn ngủ lên bờ
Mùng ai có rộng cho tôi ngủ nhờ một đêm...
Thật khó hình dung bộ nhớ siêu đẳng của người thầy nay sắp bước qua tuổi 89 (sinh 24-7-1921). Ông thuộc lòng hầu như tất cả sự kiện đã đến với đời mình, đặc biệt những gì về đời sống âm nhạc dân tộc, máu thịt của ông từ thuở nằm nôi...
Trên con đường làng mát rượi với hai hàng cây hai bên, một ông già 88 tuổi đơn độc tự lăn chiếc xe lăn đi về phía trước. Tấm lưng ông xa dần, khoảng trống phía sau ngày càng dài ra...
Đạo diễn hài lòng hô “Cắt!”, chấm dứt ngày làm việc thứ hai của đoàn làm phim ở Vĩnh Kim. Cảnh quay này dự định đưa vào đoạn kết của bộ phim. Càng làm việc với thầy Khê, càng kính nể sự uyên bác của ông (ba bằng tiến sĩ, lưu loát nhiều ngoại ngữ, đã đi qua 68 nước dự hàng trăm cuộc hội thảo về âm nhạc truyền thống thế giới...), những người làm phim càng thêm e ngại dù biết thầy rất nhiệt tình truyền vốn cho lớp học trò đi sau: sẽ khó tìm được ai nối bước sau ông. Một khoảng trống sẽ rất lớn và hầu như không thể bù đắp.