Thú vui bắt ếch nằm mà

Vâng! Mà ếch… và bắt ếch mà…

Đã là người dân miền sông nước, chí ít cũng phải hiểu được cái tiếng "mà"; có nhiều kiểu mà như: mà cua đinh, mà lươn… và có cả mà ếch.

Mà: Là một kiểu hang không ra hang, ổ không phải là ổ; nó chỉ là "chỗ tạm trú" của một chú ếch giang hồ cần tìm nơi yên tĩnh để chém vè trốn nắng. Một chú ếch biết giấu thân dưới mà để ngụy trang và mưu cầu sinh tồn, tất nhiên phải là một chàng ếch điển trai, thông minh, lanh lợi nhất trong họ hàng nhà ếch; bằng không cũng là "ả oạp" đã trải đời qua nhiều phen thập tử nhất sinh trước hàm chồn, lưỡi rắn. Bởi vậy, mỗi chú ếch nằm mà sẽ là nặng tay người bắt được, có thế mới hứng thú, mới khoái chí các chuyên gia bắt ếch nằm mà. Và rằng: "Ếch mà là cha ếch chợ, ếch chợ là mợ ếch đồng, ếch đồng là ông ếch mé, ếch mé là mẹ ếch mà…"

Phàm, không có việc gì đạt đến thành công mà không trải qua những cam go, thách thức… cho dù, đó chỉ là một thú tiêu khiển. Bắt ếch mà cũng vậy. Tôi có quen anh Ba Tài ở xã Long An và anh Hai Dừa ở ấp 5, Đạo Thạnh… là những thợ săn ếch mà. Các anh cho biết; bắt ếch nằm mà phải lựa ngày nước kém, luồn lách, rong ruội theo các bờ rạch, bờ mương cạn nước. Phải tinh mắt mới phát hiện ra dấu chân ếch (coi chừng lộn với dấu chân chuột). Và con ếch cũng khéo ranh mãnh lừa mắt người đời, khi nó chuẩn bị chém vè dưới lớp bùn non giữa mương hoặc trú thân vào đám ô rô ven bờ… Hễ cứ thấy trải dài một đoạn dấu chân sóng đôi, đến một chỗ đất bùn bị ngoái sâu hơn, nước ở đó có khi còn ngầu đục và dấu chân ếch đôi khi xoáy tròn… là chắc mẻm "ảnh" nằm cách đó chừng hơn một mét phía trước dấu chân; nếu dấu chân xoáy tròn thì chú ếch đó đã nhảy lùi về phía sau dãy dấu chân hoặc yên trí ẩn thân trong đám lá mái dầm, ô rô ven bờ… cứ thế mà "giương mắt" ra tìm. Và kìa, dưới lớp bùn non có một chỗ hơi u u, múp múp… đất bùn nứt nứt da quy, "hắn" đấy! Nhè nhẹ chân thôi nhé, lội xuống ven bờ khom lưng và đưa cả 2 bàn tay ra để nơm kẻo xẩy, dễ chừng nghe liền tiếng "éo" đã tai.

Còn nữa, lắm lúc gặp "mụ ếch bà" (ếch mái, có con to hàng ký lô) khéo lừa thiên hạ bằng mấy chiếc lá cóc kèn, ngang cái mà mang cá ven bờ, chị ta chỉ lú hai cái lỗ mũi tiệp màu phù sa nhấp nha, nhấp nhổm theo nhịp thở đều đặn và không có vẻ gì lo sợ chung quanh, thậm chí khi ta lấy ngón tay ấn lên chóp mũi, nó cũng cúi gập xuống nhắm nghiền mắt lại, ra vẻ thích nghi để ngụy trang. Đến lúc bị chộp ngang eo, mới giật mình "nghiến răng" hối hận kêu lên tiếng "nẹo" muộn màng.

Đi bắt ếch mà, hôm nào "trúng mánh" cũng đổi được vài bữa gạo ăn, nếu "trơn tay" cũng được một chảo môn xào, ngọt thơm bát cơm nông nội. Nhưng, phải khéo một chút kẻo bị "người ta" chửi. Chẳng là, phải long mương, lội kinh… nên quên rằng phía trước mặt mình có cái "nhà tắm lửng". Đành thôi! hát thầm chữa thẹn, hát rằng:

Long mương bắt ếch nằm mà
Thấy người ta tắm, coi cà… lú "…ú vai"…
Thôi, đi về…

… Bắt ếch lên mâm…

Ếch là loại đặc sản của miền sông nước, món ăn từ thịt ếch thì phong phú lắm. Nào là: Ếch rút xương nhồi thịt chiên bơ, ếch xào lăn, ếch ca ri, rô ti, kho sả, xào môn, xào mướp, ếch xào lá cách, ếch nướng, ếch xối mỡ… Nói chung thịt ếch ngọt, ngon từ những món cầu kỳ đến đơn giản và không gây ngộ độc như thịt cóc, kể cả phủ tạng và trứng ếch đều dùng đựơc. Nếu ai đó không có cảm tình với bộ da của nó, thì tự nhiên lột bỏ cho sắp nhỏ bịt trống ếch mà chơi, còn như biết cách làm lông thì miếng da sẽ béo và giòn trên đầu đũa gắp.

Kể cũng thiếu sót nếu bỏ quên cái món "tử y" (cháo ếch). Ấy là cái hôm nào đó, trời quang, mây tạnh… bước theo giọt nắng rơi trưa dưới từng tán nhãn, đọt dừa, giữa mùa nước kém. Lém lỉnh đôi tay xách nặng xâu ếch nằm mà; dại gì mà anh Hai Dừa không chừa lại dăm con mập ú nu, ú núc; cái đùi của "chị ếch bà" to như cái đùi gà Mỹ, bộ trứng và mồng tơi đựng đầy cái bát B52 (chén tráng men, trang cấp cho bộ đội). Tôi cũng sẽ lẹ tay bắt ngay nồi cháo ếch, chếch nắng hiên chiều "liu riu" bên dĩa thịt ếch xé phay, trộn với rau răm… Thật là cái tình, cái tứ, cái nghĩa cử thôn lân, bầu bạn; cứ tràn trề, hậu hỉ, ngọt ngào, thơm tho và dung dị, ấm nồng như hạt tiêu, trái ớt…

Và dù bạn, dù tôi nếu cám nghĩa nông gia sẽ nhớ hoài cái nồi cháo ếch ngọt thơm ngay trên ngòi viết đang cầm.

Tháng 11 năm 1999