Diễm xưa

Còn thú nào hơn vừa nhâm nhi ly cafe vừa ngắm mưa ngoài trời trong cái không khí se lạnh, được lắng mình hòa vào những bản nhạc của Trịnh Công Sơn. Nhạc Trịnh, dù là nhạc không lời hay nhạc được các ca sĩ trình bày, đều phảng phất đâu đây cảm xúc như ùa về.
Khi thì nồng nàn, da diết, tiếc nuối những gì đã qua: “Tình nhớ”, “Em còn nhớ hay em đã quên”, “Hoa vàng mấy độ”, có khi lại buồn chán, cô đơn trong “Sương đêm”, “Ướt mi”, hay nặng sầu ly biệt như “Diễm xưa”, “Biển nhớ”...

Với nhạc Trịnh ai cũng dễ dàng tìm thấy một tình yêu bất tử, hoặc những cuộc tình “tưởng rằng đã quên nhưng tim yếu mềm”. Hay đó là những buổi chiều qua phố một mình “âm thầm nhớ nhớ thương thương” về một người em gái vai gầy dáng hạc. Hay đó là người con gái đi dưới “những hàng cây long não... Người con gái đi qua những hàng cây long não ấy bây giờ đã ở một nơi xa, đã có một đời sống khác...". Cuộc tình nào trong nhạc Trịnh cũng đẹp, cũng lãng mạn và cũng mong manh đến lạ thường. Hình như trong con người của người nhạc sĩ này luôn canh cánh trong tim sự thổn thức của một tình yêu không trọn vẹn. Trong các ca khúc của mình, tình của Trịnh là gió là nắng là biển… Tất cả những hình ảnh ấy dễ vỡ quá.

Đối với các fan hâm mộ nhạc Trịnh, "Diễm xưa" không còn quá xa lạ mà gần như thân thiết. Đây là một trong các bài hát của Trịnh Công Sơn được dịch sang tiếng Anh, tiếng Nhât... nổi tiếng không những trong nước mà còn ở nước ngoài được nhiều nghệ sĩ thể hiện. Nhưng thắc mắc vẫn không ngừng nối tiếp thắc mắc với với nhân vật "Diễm" được nhắc đến trong bài.

Thế rồi một lần, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã kể lại:

"Thuở ấy có một người con gái rất mong manh, đi qua những hàng cây long não lá li ti xanh mướt để đến Trường Đại học Văn khoa ở Huế. Nhiều ngày, nhiều tháng của thuở ấy, người con gái ấy vẫn đi qua dưới những vòm cây long não. Có rất nhiều mùa nắng và mùa mưa cũng theo qua. Những mùa nắng, ve râm ran mở ra khúc hát mùa hè trong lá.

Mùa mưa Huế, người con gái ấy đi qua nhạt nhòa trong mưa giữa hai hàng cây long não mờ mịt... Nhà cô ấy ở bên kia sông, mỗi ngày phải băng qua một cây cầu rồi mới gặp hàng long não để đến trường. Từ ban công nhà tôi nhìn xuống, cái bóng dáng ấy đi đi về về mỗi ngày bốn bận.

Thời buổi ấy những người con gái Huế chưa hề dùng đến phương tiện có máy nổ và có tốc độ chóng mặt như bây giờ. Trừ những người ở quá xa phải đi xe đạp, còn lại đa số cứ đến trường bằng những bước đi thong thả hoàng cung.

Đi để được ngắm nhìn, để cảm thấy âm thầm trong lòng, mình là một nhan sắc. Nhan sắc cho nhiều người hoặc chỉ cho một người thì có quan trọng gì đâu. Những bước chân ấy từ mọi phía đổ về những ngôi trường với những cái tên quen thuộc, đôi khi lại quá cũ kỹ. 

Đi để được những con mắt chung quanh nhìn ngắm nhưng đồng thời cũng tự mình có thì giờ nhìn ngắm trời đất, sông nước và hoa lá thiên nhiên. Long não, bàng, phượng đỏ, muối, mù u và một dòng sông Hương chảy quanh thành phố đã phả vào tâm hồn thời con gái một lớp sương khói lãng mạn thanh khiết. Huế nhờ vậy không bao giờ cạn nguồn thi hứng.

Thành cổ, đền đài, lăng tẩm khiến con người dễ có một hoài niệm man mác về quá khứ hơn và một phần nào cũng cứu rỗi cho con người ta khỏi vành đai tục lụy. Và từ đó Huế đã hình thành cho riêng mình một không gian riêng, một thế giới riêng. Từ đó con người bỗng đâm ra mơ mộng và ước mơ những cõi trời đất như không có thực. 

Nhưng thật sự thực và mơ là gì? Thật ra, nói cho cùng, cái này chỉ là ảo ảnh của điều kia. Và với những ảo ảnh đó đã có một thời, khá dài lâu, những con người lớn lên trong thành phố nhỏ nhắn đó đã dệt gấm thiêu hoa những giấc mơ, giấc mộng của mình. Đó cũng là thời gian mà mỗi sớm tinh mơ, mỗi chiều, mỗi tối, tiếng chuông Linh Mụ vang xa trong không gian, chuyền đi trên dòng sông để đến với từng căn nhà khép hờ hay đang đóng kín cửa. 

Thời gian trôi đi ở đây lặng lẽ quá. Lặng lẽ đến độ người không còn cảm giác về thời gian. Một thứ thời gian không bóng hình, không màu sắc. Chỉ có cái chết của những người già, vào mùa đông giá rét, mới làm sực tỉnh và bỗng chốc nhận ra tiếng nói thì thầm của lăng miếu, bia mộ ở những vùng đồi núi chung quanh. 

Trong không gian tĩnh mịch và mơ màng đó, thêm chìm đắm vào một khí hậu loáng thoáng liêu trai, người con gái ấy vẫn đi qua đều đặn mỗi ngày dưới hai hàng cây long não để đến trường. Đi đến trường mà đôi lúc dường như đi đến một nơi vô định. Định hướng mà không định hướng bởi vì những bước chân ngày nào ấy dường như đang phiêu bồng trên một đám mây hoang lạc của giấc mơ.

Người con gái ấy đã đi qua một cây cầu bắc qua một dòng sông, qua những hàng long não, qua những mùa mưa nắng khắc nghiệt, để cuối cùng đến một nơi hò hẹn. Hò hẹn nhưng không hứa hẹn một điều gì. Bởi vì trong không gian liêu trai ấy hứa hẹn chỉ là một điều hoang đường. Giấc mơ liêu trai nào cũng sẽ không có thực và sẽ biến mất đi. Người con gái đi qua những hàng cây long não bây giờ đã ở một nơi xa, đã có một đời sống khác. Tất cả chỉ còn là kỷ niệm. Kỷ niệm nào cũng đáng nhớ nhưng cứ phải quên. Người con gái ấy là "Diễm của những ngày xưa".

Tác giả bài viết: Minh Kha tổng hợp