1. Những ai gắn bó với ngành Công thương (Công nghiệp và Thương mại) của tỉnh từ những ngày đầu sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng sẽ rất khó quên những bước thăng trầm, những dấu mốc của ngành trong suốt chặng đường đã qua.

Là tỉnh thuần nông nghiệp, thêm vào đó là chịu thiệt hại nặng nề do chiến tranh tàn phá, đã ảnh hưởng rất lớn đến việc khôi phục và phát triển kinh tế, trong đó có ngành Công thương. Giai đoạn này ngành Công nghiệp của tỉnh còn nhỏ lẻ, yếu kém, chủ yếu ở lĩnh vực cơ khí sửa chữa, cơ khí phục vụ nông nghiệp, xay xát và sản xuất một số mặt hàng tiêu dùng. Khó khăn là thế, nhưng dựa vào vị thế và tiềm năng của mình, tỉnh đã có những định hướng đúng đắn là bắt đầu xây dựng doanh nghiệp (DN) trên vùng đất có nhiều nguyên liệu sản xuất.

Chính vì vậy mà nhiều DN mới ra đời vào giai đoạn 1976 - 1980 đã phát huy được hiệu quả mạnh mẽ như: Xí nghiệp 1-5, Nhà máy Mỹ Tường thuộc Xí nghiệp Liên hiệp Chăn nuôi, Xí nghiệp Liên hiệp Rau quả, Xí nghiệp Liên hiệp Dừa Tiền Giang, Xí nghiệp May Mỹ Tho. Một thời các DN này đứng vị trí hàng đầu trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Từ chỗ là tỉnh thiếu gạo ăn, Tiền Giang đã dần trở thành một trong những địa phương có lượng gạo xuất khẩu lớn của cả nước.

Công nghiệp chế biến đã phát triển rất nhanh trong những năm vừa qua.

Song song đó, thời kỳ này ngành Thương mại trên địa bàn tỉnh phát triển với 2 hệ thống. Hệ thống chỉ đạo và quản lý kinh doanh cấp tỉnh là Ty Thương nghiệp và cấp huyện là Phòng Thương nghiệp. Ở cấp tỉnh có công ty chuyên doanh, ở cấp huyện có cửa hàng trực thuộc với nhiệm vụ là bán hàng theo kế hoạch. Có thể nói việc sản xuất và phân phối theo kế hoạch, việc cung ứng, trao đổi hàng hóa theo tem phiếu đã làm cho hoạt động thương mại trên địa bàn Tiền Giang những năm sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng kém phát triển.

“Thực tế hàng hóa của Tiền Giang thời điểm này có mặt hàng cung ứng đủ nhu cầu, có mặt hàng thừa, nhưng cũng có mặt hàng thiếu nên có khi trên tem phiếu thì có nhưng trên thực tế lại thiếu hàng, gây ra nhiều tâm lý phiền toái của công nhân, viên chức, cũng như của nhân dân. Chẳng hạn như tem phiếu vải, phụ nữ phần lớn là chọn vải đen nhưng không có đủ vải đen, mà có vải màu, vải trắng, vải thun nên không phù hợp” - ông Phan Minh Thanh, nguyên Chủ tịch UBND tỉnh nhớ lại.

Trong giai đoạn từ năm 1981 - 1985, ngành Thương mại bao gồm xuất khẩu đã có vai trò đóng góp tích cực thông qua việc ứng tiền trước cho người chăn nuôi, sau đó thu hồi sản phẩm và bán lại một số hàng công nghiệp để bù giá cho người nuôi. Lĩnh vực xuất nhập khẩu cũng bắt đầu hình thành đi vào hoạt động. Hệ thống phân phối cũng xuất hiện rộng khắp, với 146 hợp tác xã (HTX) mua bán phát triển rộng khắp trên địa bàn tỉnh đã góp phần hạn chế nạn đầu cơ, buôn lậu, gian lận thương mại.

Bên cạnh đó, một số DN mới cũng đã được thành lập như: Công ty Nông sản thực phẩm, Công ty Ăn uống khách sạn (tiền thân Công ty Du lịch trước đây), Công ty Vật liệu xây dựng chất đốt để đáp ứng nhu cầu của ngành. “Mỗi người mua phải có sổ, đứng sắp hàng theo số thứ tự. Hàng hóa lúc này không nhiều nhưng anh em cũng nhiệt tình phân phối tới tận tay người tiêu dùng” - bà Lê Thị Hạnh, nguyên Phó trưởng Ty Thương nghiệp, Trưởng Ban quản lý HTX mua bán giai đoạn 1980 - 1985, luôn nhớ như in về thời kỳ HTX mua bán giai đoạn này.

2. Cùng với làn gió đổi mới của cả nước, lãnh đạo tỉnh cũng đã lựa chọn hướng đi là “đi tắt đón đầu” để phát triển kinh tế. Tuy nhiên, bắt đầu vào giai đoạn đầu đổi mới, dù cơ chế, chính sách đã được thay đổi nhưng đi lên theo hướng nào cũng là điều không dễ dàng. Nhưng công bằng mà nói, khi kinh tế thị trường dần được định hình, DN được giao quyền chủ động kinh doanh, năng lực sản xuất được giải phóng và ngày càng phát huy tác dụng. Chính sách kinh tế mới đã cởi trói, giúp cho các DN mạnh dạn đầu tư phát triển. Chính vì vậy, sản phẩm công nghiệp đa dạng hơn. DN bắt đầu quan tâm đến chất lượng, mẫu mã và bao bì.

Điểm nhấn của ngành Công nghiệp Tiền Giang là sự ra đời của Công ty Liên doanh Rượu bia BGI vào năm 1992. Tiếp theo đó là hàng loạt công ty liên doanh ra đời: Công ty Liên doanh gạo Việt Nguyên, Tam Nông. “Thực trạng chung là các cơ sở công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp trên địa bàn tỉnh còn nhỏ, lực lượng yếu, phân tán, máy móc, thiết bị lạc hậu dẫn đến hệ quả là sức cạnh tranh hàng hóa rất kém.

Lúc này tỉnh xác định, muốn đi lên công nghiệp hóa phải bắt nguồn từ nền tảng nông nghiệp nên đầu tư công nghiệp chế biến gắn với vùng nguyên liệu. Từ chủ trương này có những DN có năng lực sản xuất yếu kém, cùng ngành nghề thì sáp nhập trở lại như: Xí nghiệp gỗ Bình Đức, Xí nghiệp Cơ khí tàu thuyền…” - ông Phạm Văn Khiết, nguyên Giám đốc Sở Công nghiệp giai đoạn 1994 - 2001 nhớ lại.

Có lẽ dấu mốc phát triển của ngành Công nghiệp được đánh dấu khi lần đầu tiên Dự án Xây dựng phát triển công nghiệp do Sở Công nghiệp (nay là Sở Công thương) thực hiện. Cùng với chủ trương phát triển công nghiệp dẫn đến việc hình thành các KCN, CCN, điển hình là KCN Mỹ Tho ra đời vào năm 1997. Và tất nhiên là sau đó hàng loạt KCN, CCN trên địa bàn tỉnh lần lượt ra đời.

Dấu ấn rõ nét nhất của ngành Công nghiệp có lẽ được ghi dấu ở giá trị sản xuất công nghiệp liên tục tăng ở mức cao trong những năm gần đây; đặc biệt là ở giá trị kim ngạch xuất khẩu. Từ năm 2013, kim ngạch xuất khẩu của tỉnh đã cán dấu mốc 1 tỷ USD và đến cuối năm 2014 đã đạt 1,48 tỷ USD, trở thành một trong 15 tỉnh, thành có kim ngạch xuất khẩu cao nhất trong cả nước.

Ông Trần Văn Dũng, Giám đốc Sở Kế hoạch - Đầu tư cho rằng, đến thời điểm hiện nay các DN cơ bản đã lấp đầy diện tích 4 KCN, 4 CCN và đang hình thành KCN Tân Phước 1, Bình Đông, Soài Rạp và các CCN theo phê duyệt của Thủ tướng Chính phủ trên địa bàn các huyện, thành, thị.

Song hành với ngành Công nghiệp, ngành Thương mại cũng phát triển rất đáng kể. Đặc biệt là từ năm 2008 UBND tỉnh đã ban hành Quyết định 08 về ban hành quy định về đầu tư xây dựng chợ kèm theo chính sách khuyến khích ưu đãi đầu tư kinh doanh, khai thác và quản lý chợ đã tạo ra nhiều động lực để ngành Thương mại phát triển, góp phần phát triển lưu thông hàng hóa trên khắp địa bàn tỉnh.

Bằng chứng là nếu như vào năm 1997 trên địa bàn tỉnh chỉ có 110 chợ, đến nay đã có 174 chợ, phân bố rộng khắp trên địa bàn tỉnh. Đến nay toàn tỉnh có 8 siêu thị, trong đó có 5 siêu thị tổng hợp. Nếu như năm 1996 tổng mức bán lẻ hành hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng xã hội chỉ đạt 3.607 tỷ đồng thì đến năm 2014 đã tăng lên 44.161 tỷ đồng, với mức tăng bình quân trên 14%/năm…