Đập vào mắt chúng tôi, khi bước vào văn phòng, là khẩu hiệu: “Uy tín - An toàn - Phát triển - Bền vững” và bảng “Chính sách chất lượng” với mục tiêu “Xã viên giàu có, HTX lớn mạnh”, cùng các tiêu chí mà toàn thể Ban chủ nhiệm, xã viên quyết tâm thực hiện, đính trên tường. Được biết, những khẩu hiệu trên không phải chỉ để giới thiệu, “quảng cáo”, mà còn là lời động viên, nhắc nhở mọi người phải luôn phấn đấu làm tốt công việc của mình trên từng cương vị, nhiệm vụ, dù trong bất cứ tình huống nào.

Quả thật, trong hàng nghìn HTX ra đời ở miền Nam từ sau 1975, HTX Rạch Gầm là một trong những đơn vị hiếm hoi còn “sống sót”. Với 35 năm tuổi đời, trải qua các thời kỳ bao cấp, chuyển đổi cơ chế thị trường, rồi bước vào giai đoạn đổi mới, từ khi hình thành (ngày 21/4/1979) đến nay, HTX Rạch Gầm đã luôn vững vàng trước mọi thử thách, vượt qua mọi khó khăn để phát triển bền vững, đi lên.

Với phương châm lấy hiệu quả kinh doanh, và việc nâng cao đời sống xã viên làm mục tiêu hàng đầu, 35 năm qua, dù phải đối đầu với bao thăng trầm “thời cuộc”, có lúc tưởng như phải giải thể, phải đi đến tình trạng “tan đàn xẻ nghé”; nhưng rồi với quyết tâm cao, với sự đoàn kết chumg sức chung lòng của những con người vốn gắn bó và yêu mến “nghề sông nước”, đoàn tàu của HTX Rạch Gầm đã lướt qua “đầu sóng ngọn gió”, vững vàng bước vào thế kỷ mới, với quy mô ngày càng mở rộng theo xu thế ngày càng đi lên của kinh tế địa phương và cả nước.

TỪ VẬN TẢI ĐƯỜNG SÔNG, NHỮNG NGÀY ĐẦU GÂY DỰNG…

Đầu năm 1979, sau khi tiếp thu đi vào cải tạo các ngành kinh tế (trong đó có ngành vận tải sông), Tỉnh uỷ - UBND quyết định thành lập HTX cơ giới vận tải đường sông chủ lực của tỉnh (trực thuộc Ty GTVT). Việc chọn nầy một cái tên sao cho thật có ý nghĩa là vấn đề đầu tiên được đưa ra bàn bạc, để rồi đi đến thống nhất: lấy trận thủy chiến lẫy lừng của Quang Trung - Nguyễn Huệ làm tên cho HTX. Cái tên Rạch Gầm (gọi tắc của chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút), vừa mang ý nghĩa lịch sử, hàm chứa niềm tự hào dân tộc, địa phương, đồng thời cũng là hàm ý nhắc nhở con cháu bây giờ phải “làm như thế nào” để xứng đáng với sự nghiệp dựng và giữ nước của cha ông.

Nhớ lại những ngày đầu tiên ấy, ông Trần Đỗ Liêm (là người được phân công chấp bút viết đề án xây dựng HTX, đồng thời cũng là thành viên trong BCN lúc bấy giờ) không khỏi bồi hồi: “Bây giờ nghĩ lại ngày ấy mà toát mồ hôi vì BCN 3 người bấy giờ, chưa ai có chút kinh nghiệm gì về quản lý HTX. Điều khó khăn đầu tiên là việc tập trung, thu hút các tiểu chủ ghe sau giải phóng sợ bị chính quyền cách mạng tịch thu, đã đổi số ghe, thay tên chủ chạy tứ tán, tự nguyện về tham gia HTX. Tiếp đến là là đưa các tiểu chủ vốn mấy đời làm ăn tự do cá thể: vận tải kiêm buôn bán, ghe vận chuyển kiêm nhà ở… thành tổ chức vận chuyển chuyên nghiệp, phục vụ kế hoạch trên đưa xuống. Với 29 ghe vỏ gỗ (chiếc lớn nhất trọng tải 237 tấn, còn lại bình quân 25 tấn/chiếc), 32 đò khách, với cái “mác” Vận Tải đường sông, HTX chỉ có mỗi việc là vận tải hàng hóa và hành khách trên sông theo kế hoạch: trên giao hàng, cung cấp nguyên liệu, HTX điều động phương tiện vận chuyển theo mệnh lệnh.”

Ông Trần Đỗ Liêm làm việc với đối tác tại Ý

Để xứng đáng với tên gọi, với vai trò vận tải đường sông chủ lực của tỉnh, BCN hạ quyết tâm bằng mọi cách tập hợp lực lượng, nâng số phương tiện tàu thuyển lên, đồng thời phấn đấu hoàn thành tốt kế hoạch trên giao. Chỉ sau vài tháng, số ghe đã tập trung lên được 40 chiếc. Và một trong những nhiệm vụ quan trọng mà HTX đảm nhận ngay trong giai đoạn đầu tiên là vận chuyển hàng phục vụ quân đội đang giữ gìn an ninh biên giới Tây Nam. Với tinh thần khẩn trương, bí mật, đoàn tàu HTX đã đưa hàng ngàn tấn vũ khí, đạn được, lương thực bất kể ngày đêm, nguy hiểm vượt qua hàng trăm cây số đường trường, phục vụ chiến trường biên giới, giúp đỡ nhân dân nước bạn. Trong nước thì vận chuyển lương thực từ Tiền Giang lên tp HCM, nhận phân bón về giao lại các huyện; vận chuyển vật liệu xây dựng từ Biên Hòa, Bà Rịa… về ĐBSCL.

Từ thực tế luôn hoàn thành nhiệm vụ trên giao, xã viên thấy phương tiện không bị “tịch thu”, có thu nhập, có nhiện liệu chạy máy, người nầy bảo người kia, anh em, bà con rủ nhau về “đầu quân” HTX ngày càng đông. Sau 1 năm hoạt động, số phương tiện HTX đã tăng lên 135 chiếc với trọng tải hơn 3000 tấn và 1.800 ghế hành khách, số xã viên và lao động đã đạt trên 400 người.

Cuối năm 1980, HTX vinh dự được Cục Đường Sông Việt Nam tặng cờ thi đua xuất sắc. Từ đó, bắt đầu những bước vừa củng cố đội ngũ, vừa phát triển đi lên của HTX Rạch Gầm.

Có thể nói trong suốt thập niên 80, HTX VTĐS Rạch Gầm luôn là đơn vị xung kích đi đầu trong việc vận chuyển lương thực trong tỉnh, lương thực từ ĐBSCL đến cảng Sài Gòn, đưa lên tàu biển chở ra Bắc, vận chuyển vật liệu về xây dựng các công trình giao thông ở địa phương. Đoàn tàu Rạch Gầm đã trở thành một hạm đội có mặt ở hầu hết các bến cảng của Đồng bằng Nam bộ, thực hiện kế hoạch vận chuyển không chỉ của Tiền Giang mà còn của khu vực, và cả nước. Trong hoạt động thực tế, HTX đã đóng góp nhiều sáng kiến kinh nghiệm mang lại hiệu quả cao. Từ việc tìm tòi, nghiên cứu về thực trạng sông ngòi ở Nam bộ, HTX đã rút ra những kinh nghiệm về việc điều động ghe tàu qua cầu, qua khúc sông khó đi, sao cho đạt độ an toàn cao nhất. Đặc biệt, sáng kiến “tận dụng dòng chảy mạnh do tác động thủy triều để nâng cao tốc độ chaỵ tàu tiết kiệm 15% nhiên liệu theo định mức nhà nước”, sáng kiến bảo vệ phương tiện tốt, sạch, an toàn… được Tổng Liên đoàn Lao Động VN, ngành GTVT đánh giá cao.

Có thể ví thập niên đầu (1979 - 1989) là thập niên khai sinh, xây dựng, tự khẳng định vị trí và không ngừng phát triển của HTX. Sự phát triển không chỉ ở qui mô SXKD năng suất lao động, khối lượng vận chuyển, doanh thu, nộp thuế…, mà còn là quá trình xây dựng, hình thành cộng đồng những người làm nghề vận tải đường sông nhỏ lẻ liên kết chặt chẽ với nhau để làm ăn đạt hiệu quả, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Kết thúc thập niên đầu, HTX đã có 12.000 tấn phương tiện vận chuyển hàng hóa, 3.000 ghế hành khách, gần 600 lao động với tổng doanh thu tăng 1.000 lần. HTX cũng đã có văn phòng riêng, 1 cầu tàu, 1 khu vục xưởng, kho bãi rộng hơn 1,7 ha cũng đang được xây dựng. Đội tàu, ngoài một số đóng mới, đã được sửa chữa, hoán cải chất lượng đạt yêu cầu kỹ thuật… Với những thành tích ấy, HTX đã vinh dự đón nhận Huân chương lao động hạng ba, bằng khen của thủ tướng chính phủ, nhiều bằng khen, cờ thi đua của Bộ GTVT, Cục ĐS, của tỉnh và các ngành, các cấp.

VƯỢT QUA THỬ THÁCH, PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG, ĐA NGÀNH NGHỀ

Cuối thập niên 80 và đầu những năm 90 là thời kỳ khó khăn không riêng của HTX VTĐS Rạch Gầm, mà còn của những đơn vị kinh tế tập thể trên cả nước. Liên minh HTX từ TW đến địa phương bị xóa bỏ, hàng ngàn HTX bị giải tán tê liệt không hoạt động. Cơ chế quản lý bao cấp đã tạo ra thói quen trông chờ ỷ lại vào kế hoạch của cấp trên rót xuống, đến khi chuyển sang cơ chế mới, mọi trói buộc được cởi bỏ, mọi người bỗng trở nên lúng túng, không biết tự mình xoay xở ra sao.

Đoàn tàu của Rạch Gầm trở thành đơn vị kinh tế không kế hoạch, không nhiên liệu, không vật tư, chẳng mô hình… Nhiều ý kiến khuyên nên giải thể hoặc thành lập công ty TNHH cho phù hợp với yêu cầu tình hình mới . Xã viên hoang mang, BCN giao động. Nhưng rồi với quyết tâm “tự cứu mình”, HTX tiến hành đại hội xã viên, bàn bạc về phương cách củng cố, thay đổi cách thức kinh doanh. Vì niềm tự hào truyền thống, vì uy tín “thương hiệu” đã đạt được, quyết tâm duy trì hình thức HTX. Tuy nhiên về tổ chức tiến hành nhiều biện pháp cải tiến như: tăng cường quyền hạn cho các đội vận tải, từ bảo quản sửa chữa phương tiện đến việc chủ động tìm nguyên liệu, nguồn hàng;thay đổi các quy định về trích nộp, giảm thu nhiều khoản quỹ; đồng thời mở thêm nhiều dịch vụ đi kèm… Sau đại hội, từ BCN, các đội trưởng, xã viên đều bung ra tìm hàng vận chuyển thuê, tìm dầu chạy máy, tìm vật liệu để sửa chữa ghe… trước hết để duy trì cuộc sống, duy trì đội, giữ được các chủ hàng truyền thống, rồi mới tính đến việc tìm nguồn hàng mới mở rộng kinh doanh ngành nghề. Thật ra, từ đầu thập niên 80, để tăng năng suấy vận chuyển vật liệu xây dựng, HTX đã tổ chức đội bốc xếp hàng hoá lưu động đi theo tàu và thực hiện việc “mua hộ” cát đá cho chủ hàng. Hai dịch vụ trên phải làm “chui” vì thời đó nhà nước chỉ cho HTX vận chuyển đường sông mà thôi. Thế nhưng đấy chính là tiền đề, là khởi đầu cho việc kinh doanh đa ngành sau nầy.

Đến năm 1993, đoàn tàu Rạch Gầm đã lấy lại được thăng bằng, bẻ lái đúng hướng kinh tế thị trường. Sau thời gian lăn lộn tự duy trì, mọi người nghiệm ra một điều quan trọng là nếu hoạt động đơn lẻ từng phương tiện sẽ không thu hút được khách hàng có khối lượng lớn, vận chuyển lâu dài. Nắm bắt được chủ trương đầu tư xây dựng cơ bản để phát triển kinh tế của nhà nước, bên cạnh việc sửa chữa, nâng cấp, đoàn tàu HTX được bổ sung đóng mới một số sà lan sắt tải trọng lớn phục vụ kịp thời nhu cầu vận chuyển. Một số doanh nghiệp mới hình thành đã chọn HTX là đối tác lâu dài, nguồn hàng từng bước được ổn định. Đến cuối năm 1995, HTX HTX đã vượt qua sóng to gió lớn, đứng vững trong cơ chế mới với chỉ tiêu đạt được tăng gấp 6 lần (so với năm 1989), và tổng giá trị tài sản đạt 25 tỷ đồng.

Phát huy đà thắng lợi, nắm bắt nhu cầu vận chuyển ngày càng tăng của thị trường (nhu cầu gạo xuất khẩu, phân bón nhập khẩu, VLXD…), HTX chủ trương ngoài việc tăng trọng, hoán cải, đại tu 70% phương tiện vỏ gỗ, nhận thấy gỗ đóng ghe ngày càng hiếm, đắt, ngược lại sắt lại khá rẻ, BCN chủ trương đổi mới phương tiện từ ghe vỏ gỗ thành sà lan sắt. HTX mạnh dạn bảo lãnh, tiến hành các thủ tục để xã viên được vay vốn ngân hàng, đầu tiên cho phương tiện mới nầy. Chỉ trong 5 năm (1999 -2003) HTX đã đóng được 115 sà lan các loại, trọng tải trung bình mỗi chiếc từ 300 - 450 tấn, một số chiếc trọng tải đến 500 tấn. Đến cuối năm 2014, HTX Rạch Gầm là một trong những đơn vị vận tải đường sông có trọng tải đứng đầu cả nước với: 285 đầu phương tiện vận tải sông, tổng trọng tải 132.500 tấn, tổng công suất 67.000 CV.

Cùng với việc “sắt hoá” phương tiện, ngày càng thu hút nhiều nguồn hàng, nắm bắt quy luật phát triển của nền kinh tế nhiều thành phần, với giá trị tài sản cố định ngày càng tăng, lực lượng lao động dư thừa, chiếc áo “vận tải đường sông” đã trở nên chật chội đối với cơ thể đang phát triển, HTX tiến hành đại hội đại biểu xã viên thống nhất mở rộng thêm ngành nghề SXKD. Bốn chữ “vận tải đường sông” được bỏ, tên ngắn lại, đồng thời ngành nghề thì liên tiếp phát triển. Đến cuối năm 2004, ngoài vận tải hành khách, hàng hoá bằng đường sông, HTX còn vận chuyển khách du lịch, hàng hóa bằng ôtô, đóng mới sửa chữa tàu thuyền, phà…vỏ sắt, vỏ gỗ, kinh doanh xăng dầu, ga, chế biến dầu nhờn công nghiệp, gia công chế biến gỗ, sản xuất phân bón hữu cơ, xây dựng công trình giao thông, cung ứng cát đá VLXD, đào đắp kinh mương thủy lợi…

Cùng với việc mở rộng SXKD, doanh thu của HTX ngày càng tăng, đến năm 2004 tổng già trị tài sản của HTX đã đạt 650 tỷ đồng, tổng doanh thu hàng năm đạt 300 tỷ, luôn là đơn vị hoàn thành nghĩa vụ thuế liên tiếp nhiều năm, được Bộ tài chánh tặng Bằng khen.

THU NHẬP XÃ VIÊN NGÀY CÀNG TĂNG, ĐỜI SÔNG NGÀY CÀNG PHÁT TRIỂN

Ngay từ khi thành lập, HTX Rạch Gầm đã xác định vị trí của mình là một tổ chức kinh tế xã hội, vì thế bên cạnh việc phát triển kinh doanh, HTX luôn chú trọng đến ổn định nâng cao thu nhập xã viên. Từ thời bao cấp khó khăn thu nhập của xã viên HTX cũng thuộc hàng cao so với thu nhập bình quân của người lao động các ngành nghề khác. Khi mở rộng SXKD, doanh thu tăng, lời nhiều thì thì đời sống cán bộ xã viên, người lao động HTX ngày càng cải thiện. Bình quân từ năm 2001 - 2004, thu nhập lao động gián tiếp đạt 1.400.000đ/người/tháng, thu nhập thuyền, máy trưởng 2.500.000đ, thủy thủ 1.300.000đ. Ngoài tiền lương, tiền thưởng, còn có các chế độ bồi dưỡng, thăm nôm vào ngày lễ tết, nghỉ phép, cưới hỏi, ma chay, nghỉ dưỡng… Với phương châm “an toàn trong vận tải là yếu tố quyết định thành công…”, ngay từ những ngày đầu, HTX luôn quan tâm đến việc đào tạo nghiệp vụ cho cán bộ, kỹ thuật cho thuyền viên, thường xuyên đưa người đi dự các lớp tập huấn ngắn hạn, dài hạn để nâng cao tay nghề. Hiện HTX có đội ngũ kỹ thuật viên, thuyền trưởng, máy trưởng (gần 300 người) không những có trình độ chuyên môn cao mà còn dày dạn kinh nghiệm sông nước. Nhiều người đạt đến danh hiệu thuyền trưởng, máy trưởng quốc gia hạng nhất, nhì, ba.

Do hiệu quả kinh tế mà HTX đem lại, nhiều gia dình xã viên “ăn nên làm ra”, trở nên giàu có, đã vận động bà con thân tộc gia nhập HTX. Nhiều gia đình có đến ba thế hệ gắn bó với HTX, như gia đình ông Hai TH. có 4 anh em và hàng chục con cháu đều ở HTX, anh Đoàn Văn B (Năm B), Nguyễn Văn NH… là thế hệ thứ ba gắn bó với nghề vận tải sông nước nầy. Khi được hỏi vì sao không chọn ngành nghề khác mà cứ mãi “lênh đênh”, đa phần họ trả lời: “là do tiếng gió, tiếng sóng ì oạp vỗ mạn tàu, tiếng máy nổ đã thấm vào máu từ lúc nằm trong bụng mẹ…”, “vả lại, dù làm nghề giang hồ mà chẳng giang hồ, vì thực chất đã có những triệu phú, tỷ phú làm nghề sông nước. Họ là những người không chỉ lành nghề mà còn là những doanh nhân biết tính toán…”.

35 năm, hơn một phần tư thế kỷ, khoảng thời gian thật dài đối với một đời người, nhưng so với một doanh nghiệp, thì đây chỉ là bước khởi đầu. Tuy nhiên, với bước khởi đầu thuận lợi như thế, HTX Rạch Gầm có thể vững tin vào con đường phát triển của mình trong tương lai, dù cuộc chiến kinh tế trong thời mở cửa không kém phần quyết liệt và không có điểm dừng., đòi hỏi các thế hệ cán bộ xã viên HTX không ngừng phấn đấu, vươn lên xứng đáng với danh hiệu Anh Hùng Lao Động thời kỳ đổi mới (2005), Giải thưởng chất lượng Quốc gia (2013, 2014), và rất nhiều danh hiệu cao quí khác mà Đảng, nhà nước và các tổ chức xã hội đã trao tặng.